Spis treści
W tym wpisie poruszymy temat najbardziej istotny dla wszystkich niewypłacalnych dłużników – kiedy możliwe jest oddłużenie upadłego ?
Upadłość konsumencka od 24 marca 2020r. będzie dostępna dla o wiele większego grona dłużników. Ustawodawca zrezygnował z powiązania zawinienia dłużnika (w doprowadzeniu do niewypłacalności) z możliwością ogłoszenia jego upadłości. W związku z tym, upadłość będzie dostępna w zasadzie dla każdego. O niektórych zmianach w upadłości konsumenckiej pisaliśmy w tym wpisie o zmianach w postępowaniu upadłościowym w 2020r.
Oddłużenie upadłego
Ogłoszenie upadłości konsumenckiej nie będzie jednak oznaczało automatycznie oddłużenia upadłego. Dziś skupimy się wyłącznie na kwestii wprowadzonych zmian, mających wpływ właśnie na oddłużenie upadłego. Oddłużenie powiązane jest z planem spłat wierzycieli, który ustalany jest po zakończeniu postępowania upadłościowego – czyli po zlikwidowaniu majątku i zrealizowaniu planu podziału środków uzyskanych z likwidacji masy upadłości (oczywiście jeśli upadły dysponuje majątkiem). To właśnie na etap ustalania planu spłat zostało przesunięte badanie tzw. moralności płatniczej dłużnika – czyli tego, w jakim stopniu przyczynił się do powstania lub pogłębienia stanu swojej niewypłacalności. To z kolei, wraz z jego bieżącą sytuacją życiową, wpływa na to, czy:
- dłużnik uzyska oddłużenie od całości swoich długów od razu,
- sąd warunkowo umorzy zobowiązania upadłego,
- sąd ustali plan spłat na okres do 36 miesięcy,
- plan spłat wierzycieli zostanie ustalony na okres od 36 do 84 miesięcy.
W związku z powyższym, sąd zweryfikuje najpierw zdolność upadłego do realizowania spłat, a następnie w razie potrzeby – będzie dążył do ustalenia czy zachowanie dłużnika nosiło znamiona:
- celowego działania,
- umyślnego działania,
- rażącego niedbalstwa,
- niedbalstwa, które nie jest klasyfikowane jako rażące,
- brak winy w popadnięciu w stan niewypłacalności.
Domyślać się można, iż sądy będą różnie podchodziły do tych ustaleń i to, co dla jednego sądu będzie celowym działaniem, może się okazać umyślnym działaniem dla innego sądu. Bardzo istotne jest jednak, że będzie możliwość powołania się na względy humanitarne i słuszności – nawet w sytuacji, gdy dłużnik w sposób celowy doprowadził do swojej niewypłacalności. Oznacza to, że nawet w sytuacji celowego doprowadzenia do niewypłacalności możliwe będzie oddłużenie.
Ustalenie planu spłat wierzycieli
Wedle znowelizowanych przepisów po 24 marca 2020 r. sąd odmówi ustalenia planu spłat wierzycieli – czyli nie oddłuży upadłego – jeśli ten doprowadził do niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień w sposób celowy.
Ustawodawca zaznaczył, że celowość objawiać ma się w szczególności poprzez:
- trwonienie składników majątku, co jest oczywiście działaniem ze szkodą dla wierzycieli,
- nieregulowanie wymagalnych zobowiązań.
Powyższe przesłanki nie mają jednak charakteru bezwzględnego, co oznacza, że dłużnik będzie mógł powołać się na względy słuszności bądź względy humanitarne i uzyskać oddłużenie. Rażące niedbalstwo oraz umyślne działanie dłużnika co do zasady będzie skutkować ustaleniem planu spłat na okres od 36 do 84 miesięcy.
Zachowanie dłużnika, a oddłużenie upadłego
Czym jest zatem owa umyślność i rażące niedbalstwo? Umyślnym działaniem dłużnika będą takie zachowania, które podejmuje świadomie zdając sobie sprawę z konsekwencji podjętych czynów. Rażącym niedbalstwem jest natomiast takie zachowanie dłużnika, które w wysokim stopniu odbiega od ogólnych reguł postępowania, których przestrzegania można wymagać i oczekiwać od racjonalnie postępującej osoby. Przykładowo będzie to zaciąganie pożyczek w sytuacji, gdy dłużnik nie posiada zdolności płatniczej na ich późniejszą obsługę bądź mógł przewidzieć że w bliskiej przyszłości nie będzie jej posiadać.
W pozostałych przypadkach (lekkie bądź zwykłe niedbalstwo oraz brak winy) sąd ustali plan spłat wierzycieli na okres do 36 miesięcy.
W tym miejscu należy jeszcze odnieść się do kwestii umorzenia zobowiązań. Umorzenie bez ustalania planu spłat będzie co do zasady zarezerwowane dla sytuacji wyjątkowych. Dłużnik będzie musiał wykazać, że jego niezdolność do dokonywania jakichkolwiek spłat ma charakter trwały, czyli taki, który nie rokuje poprawy. W sytuacji, gdy sąd ustali, że upadły jest trwale niezdolny do realizowania planu spłat, to nie będzie weryfikował stopnia jego zawinienia w powstaniu lub pogłębieniu stanu niewypłacalności. Wówczas umarza zobowiązania upadłego bez ustalania planu spłat.
Na koniec należy odnieść się jeszcze do warunkowego umorzenia zobowiązań, o którym pisaliśmy we wpisie:
Upadłość konsumencka – nowelizacja – z korzyścią dla dłużników czy wierzycieli?
W sytuacji ustalenia przez sąd, że brak zdolności dłużnika do dokonywania spłat ma charakter przejściowy, to zobowiązania zostaną umorzone w sposób warunkowy. W związku z tym, jeśli przeszkoda do realizowania spłat przeminie, to wtedy zostanie ustalony plan spłat. Taka sytuacja będzie mieć przykładowo miejsce w sytuacji, gdy dłużnik będzie mieć problem ze znalezieniem pracy bądź będzie mieć przejściowe problemy zdrowotne. Warunkowe umorzenie zobowiązań zostało przewidziane na maksymalny okres pięciu lat. W tym czasie wierzyciele będą mogli wnosić o ustalenie planu spłat.
Podsumowanie
Od 24 marca 2020 r. upadłość konsumencka będzie w zasięgu każdego niewypłacalnego dłużnika. Nie zawsze jednak jej uzyskanie będzie oznaczać oddłużenie upadłego. Gradacja stopnia zawinienia dłużnika w powstaniu lub przyczynieniu się do zwiększenia niewypłacalności ma znaczenie w kontekście ustalenia planu spłat wierzycieli. Zdolność dłużnika do realizowania planu spłat ma z kolei wpływ na to czy długi zostaną umorzone w sposób warunkowy czy od razu – bez zastrzegania warunku. Wnosząc o upadłość konieczne jest z pewnością bardzo szczegółowe przeanalizowanie zachowania dłużnika w kontekście jego tzw. moralności płatniczej oraz jego bieżącej sytuacji. Pozwoli to przewidzieć sposób w jaki zakończy się proces uzyskania oddłużenia wskutek ogłoszenia upadłości konsumenckiej. Na koniec warto dodać, że w celu uzyskania oddłużenia kluczowe jest odpowiednie przygotowanie wniosku o ogłoszenie upadłości. Zachowania negatywnie postrzegane przez sąd mogą zostać „zneutralizowane“ co będzie z korzyścią dla dłużnika.
