24 marca 2020 roku wchodzi w życie nowelizacja Prawa Upadłościowego. W związku ze zmianami nasi Klienci coraz częściej pytają: co tak naprawdę się zmienia w kontekście upadłości konsumenckiej? We wpisie: Upadłość konsumencka – nowelizacja – z korzyścią dla dłużników czy wierzycieli? odnieśliśmy się jedynie do kwestii uzyskania oddłużenia. Dziś chcielibyśmy przedstawić te zmiany w Prawie Upadłościowym, które naszym zdaniem, będą najbardziej istotne z punktu widzenia dłużników czyli upadłość konsumencka 2020 – zmiany w postępowaniu upadłościowym.

Postępowanie upadłościowe po zmianie przepisów powinno ulec znacznemu skróceniu. To słuszny kierunek. Osoba ogłaszająca upadłość będzie mogła znacznie szybciej uzyskać oddłużenie czy też rozpocząć realizację ustalonego planu spłaty wierzycieli. W rezultacie – stopniowo ustabilizować swoją sytuację.

1. Cele postępowania upadłościowego wobec osob fizycznych.

Wprowadzoną nowelizacją została praktycznie zrównana sytuacja osob fizycznych prowadzących działalność gospodarczą oraz konsumentów. Zostały przy tym jednak zmodyfikowe cele postepowania upadłościowego – po wejściu w życie nowelizacji będzie to zaspokojenie wierzycieli w jak najwyższym stopniu oraz umorzenie zobowiązań upadłego. Warto zaznaczyć, że cele te są równorzędne, więc nacisk będzie kładziony w takim samym stopniu na zaspokojenie wierzcieli, jak i na oddłużenie upadłego. W obecnym stanie prawnym oddłużenie konsumenta jest głównym celem postępowania upadłościowego.
Dla osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą będzie oczywiście wciąż obowiązywać art. 13 P.Up., czyli konieczność wniesienia opłaty sądowej za wniesienie wniosku oraz art. 22a dotyczący zaliczki na koszty postępowania upadłościowego. Dla konsumenta jedyną opłatą jest kwota 30 zł za wniesienie wniosku o ogłoszenie upadłości.
Przedsiębiorca również musi pamiętąć o konieczności wniesienia wniosku o ustalenie planu spłat wierzycieli. Ma na to 30 dni od dnia obwieszczenia postanowienia o zakończeniu postępowania upadłościowego. U konsumenta ustalenie planu spłat dzieje się z automatu.

2. Modyfikacja wymogów formalnych wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej poprzez: 

– podanie numeru NIP, jeżeli dłużnik miał taki numer w ciągu ostatnich dziesięciu lat przed dniem złożenia wniosku,

– podanie informacji o osiągniętych przychodach i poniesionych kosztach na swoje utrzymanie oraz osób pozostających na utrzymaniu dłużnika, w ostatnich sześciu miesiącach przed dniem złożenia wniosku.

Dzięki tym informacjom sąd będzie miał wstępne dane do zweryfikowania (na etapie ustalania planu spłaty wierzycieli) czy dłużnik celowo nie regulował wymagalnych zobowiązań, co może mieć wpływ na jego oddłużenie.

– podanie informacji o czynnościach prawnych dokonanych przez dłużnika w ostatnich dwunastu miesiącach przed dniem złożenia wniosku, których przedmiotem były nieruchomości, akcje lub udziały w spółkach.

– informację o czynnościach prawnych dokonanych przez dłużnika w ostatnich dwunastu miesiącach przed dniem złożenia wniosku, których przedmiotem były ruchomości, wierzytelności lub inne prawa, których wartość́ przekracza 10 000 zł.

Sąd będzie wykorzystywał te informacje w zakresie ustalenia planu spłat oraz ubezskutecznienia czynności prawnych dokonanych przez dłużnika z pokrzywdzeniem wierzycieli. Syndyk nie będzie musiał uzyskiwać tych informacji na własną rękę, co pozwoli mu od razu przystąpić do działania. Warto tu jedynie dodać, iż ubezskutecznienie czynności prawnej może pociągać za sobą dalej idące konsekwencje w postaci roszczenia syndyka o świadczenie za bezumowne korzystanie lub posiadanie danego składnika majątku od kolejnego właściciela.

3. Uchylenie w całości art. 491 ze znakiem 4,

czyli usunięcie negatywnych przesłanek do ogłoszenia upadłości – zarówno tych względnych, jak i bezwzględnych. Zgodnie z uzasadnieniem do projektu ustawy, dotychczas obowiązujące rozwiązania dotyczące ustalania winy dłużnika w doprowadzeniu do swojej niewypłacalności lub pogłębieniu jej stanu są przyczyną znacznych różnic orzeczniczych w Sądach. Przyczyniło się to do powstania zjawiska tzw. “turystyki upadłościowej”, którą to ustawodawca chce wyeliminować. Przesunięcie badania zawinienia dłużnika w powstaniu stanu niewypłacalności na etap ustalania planu spłat w naszej ocenie nie przyczyni się jednak do wyeliminowania “turystyki upadłościowej”. Sądy w zróżnicowany sposób podchodzą chociażby do możliwości powołania się na względy słuszności czy humanitarne. Podobnie będzie zapewne z ustaleniem czy zachowanie dłużnika nosi znamiona winy umyślnej, rażącego niedbalstwa, niezachowania należytej staranności, czy też utraty płynności finansowej wskutek zdarzeń niezależnych od dłużnika, co będzie mieć wpływ na oddłużenie upadłego.

4. Zgłoszenie wierzytelności–

będzie odbywać się bezpośrednio do kancelarii syndyka, a nie do sędziego – komisarza. Zgodnie z obowiązującym na moment publikacji tego wpisu stanem prawnym, zgłaszanie wierzytelności odbywa się na ręce sędziego – komisarza. Znacznie wydłuża to postępowanie upadłościowe. Zanim syndyk otrzyma listę wierzytelności może minąć nawet kilka miesięcy. Jaki to ma wpływ na sytuację upadłego? Z punktu widzenia środków przekazywanych do masy upadłości (czyli tych zajętych przez syndyka) – ma to bardzo duże znaczenie. W sytuacji upadłości “bezmasowej” (czyli bez majątku) syndyk szybciej zakończy swe działania. Dzięki temu ewentualne zajęcie środków na poczet masy upadłości będzie trwało krócej oraz dłużnik będzie mógł szybciej uzyskać postanowienie w przedmiocie ustalenia planu spłat wierzycieli, umorzenia bądź warunkowego umorzenia zobowiązań.

5. Możliwość zawierania układu z wierzycielami–

sytuacja taka teoretycznie pozwoli zachować dłużnikowi poszczególne składniki jego majątku. Wiele zależy tu od propozycji układowych. Jest to z pewnością opcja dla dłużników z większymi dochodami. Sam układ przewidziany jest maksymalnie na 5 lat. Termin ten nie dotyczy jednak wierzytelności zabezpieczonych hipoteką. W ich przypadku nie ma żadnego ograniczenia. Należy tu jednak pamiętać o tym, aby propozycje układowe dla wierzyciela hipotecznego były lepsze niż poziom zaspokojenia w upadłości. Postępowanie układowe będzie prowadzone pod nadzorem licencjonowanego doradcy restrukturyzacyjnego i może być wszczęte na wniosek dłużnika bądź sądu – o ile dłużnik wyrazi na to zgodę. W celu zawarcia układu w upadłości, dłużnik musi wykazać, iż dysponuje środkami na pokrycie kosztów postepowania, ponieważ wraz z wnioskiem będzie zobligowany do wniesienia zaliczki w kwocie odpowiadającej miesięcznemu przeciętnemu wynagrodzeniu

6. Pre – pack, czyli przygotowana likwidacja.

Co prawda dotychczasowe przepisy nie zabraniały wprost stosowania przepisów o przygotowanej likwidacji do upadłości konsumenckiej, jednak wprowadzona nowelizacja rozwiewa wszelkie wątpliwości z tym związane. Mowa tu o art. 56a – 56h Prawa Upadłościowego. W dużym skrócie: procedura przygotowanej likwidacji polega na tym, że dłużnik do wniosku o ogłoszenie upadłości załącza również zaoferowaną przez konkretnego nabywcę ofertę kupna jego majątku. Dla upadłego jest to bardzo istotne, ponieważ szybka likwidacja majątku znacznie skraca trwanie postępowania upadłościowego, co bezpośrednio przekłada się na możliwość szybszego ustalenia planu spłat wierzycieli i w efekcie zakończenie postępowania upadłościowego.

7. Nowelizacja wprowadza również ułatwienia w zakresie likwidacji majątku.

Syndyk będzie mógł dokonać samodzielnie wyboru, co do sposobu likwidacji masy upadłości. Syndyk nie będzie już potrzebował zgody sędziego – komisarza na dokonanie sprzedaży. Dotyczy to również składników majątku o większej wartości, czyli zazwyczaj nieruchomości.

Zmiana ta powinna przyczynić się do skrócenia postępowania upadłościowego. Dzięki niej uzyskanie przez upadłego planu spłat powinno nastąpić szybciej, niż ma to miejsce obecnie.

8. Dochód upadłego nie wchodzący do masy upadłości.

W art. 63 został dodany ust. 1a–1d, który ma rozwiązać problem określania części dochodu upadłego, która nie wchodzi do masy upadłości. Jest to szczególnie istotne w związku z zaobserwowanymi w praktyce poważnymi rozbieżnościami co do kwot, które otrzymują konsumenci objęci postępowaniem upadłościowym z tytułu świadczeń emerytalnych lub rentowych.

Wprowadzoną nowelizacją wysokość kwoty wyłączonej z masy upadłości osoby fizycznej, niezależnie od podstawy prawnej, nie może być niższa od 150% kwoty, która na podstawie art. 8 ust. 1 pkt. 1 ustawy o pomocy społecznej uprawnia do uzyskania świadczeń z pomocy społecznej w przypadku osoby samotnie gospodarującej – obecnie jest to kwota 1051,50 PLN. W sytuacji gdy na utrzymaniu upadłego są inne osoby kwota wolna od zajęcia nie może być niższa od iloczynu liczby tych osób wraz z upadłym oraz 150% kwoty określonej w art. 8 ust. 1 pkt. 2 ustawy o pomocy społecznej – obecnie jest to kwota 792 PLN.

Niezależnie od powyższego, ustawodawca przewidział dodatkowo możliwość określenia przez sędziego – komisarza (na wniosek syndyka bądź upadłego) części dochodu upadłego, która nie wchodzi do masy upadłości. Sytuacja taka będzie jednak przewidziana dla wyjątkowych okoliczności. Konieczne będzie wykazanie szczególnych potrzeb upadłego oraz osób pozostających na jego utrzymaniu.

9. Możliwość wyłączenia z masy upadłości niezbywalnych składników majątkowych.

Dotyczy to także nieruchomości bądź ich ułamkowych części. Na podstawie nowych przepisów sędzia – komisarz będzie mógł wyłączyć składniki masy upadłości, których nie można zbyć, a dalsze pozostawanie tych składników majątku w masie upadłości jest niekorzystne dla wierzycieli – przykładowo ze względu na koszty, które obciążają masę upadłości.

Jest to kolejne rozwiązanie, które umożliwi upadłemu szybciej uzyskać postanowienie w przedmiocie ustalenia planu spłat wierzycieli, umorzenia zobowiązań bądź warunkowego umorzenia zobowiązań.

10. Tryby prowadzenia postępowania postępowania.

Po nowelizacji dostępne będą trzy tryby postępowania upadłościowego: zwykły (czyli przewidziany dla przedsiębiorców), uproszczony oraz układ w upadłości. Dla postepowań dotyczących konsumentów domyślnym ma być tryb uproszczony. Skierowanie do trybu zwykłego ma odbywać się w sytuacji gdy jest to uzasadnione znacznym rozmiarem majatku dłużnika, znaczną liczbą wierzycieli lub innymi uzasadnionymi przewidywaniami co do zwiększonego stopnia skomplikowania postępowania. Warto zaznaczyć w tym miejscu, że znaczny rozmiar majątku nie powinien być utożsamiany ze znaczną wartością majątku. Kryterium uzasadniajacym skierowanie postępowania do trybu zwykłego ma uzasadniać poziom skomplikowania postępowania upadłościowego, a nie wartość majątku przewidzianego do likwidacji.
W trybie uproszczonym przewidziany jest szereg usprawnień mających na celu maksymalne skrócenie postępowań upadłościowych konsumentów. Ponad 50% postępowań konsumenckich to postępowania bezmasowe, zatem prowadzenie ich wedle trybu przewidzianego dla przedsiębiorców nie znajduje uzasadnienia. W tym trybie nie będzie wyznaczany sędzia komisarz i cały ciężar prowadzenia postępowania skupi się praktycznie na syndyku. Jak już zostało wspomniane zgłoszenia wierzytelności będą wysyłane bezpośrednio do niego. Co więcej syndyk nie będzie sporządzał listy wierzytelności, nie będzie sporządzał okresowych sprawozdań ze swoich czynności (jedynie końcowe), nie będzie odrębnie sporządzanego planu podziału funduszy masy upadłości. Odpadną zatem koszty obwieszczeń w Monitorze Sądowym. Samo postępowanie będzie przebiegać sprawniej wskutek mniejszej ilości czynności, które mogłby zostać zaskarżone.
Jeśli upadły będzie dysponować majątkiem to syndyk po zakończeniu jego likwidacji sporządzi projekt planu spłat wierzycieli uwzględniający listę wierzytelności oraz plan podziału.

Podsumowanie – upadłość konsumencka 2020

W naszej ocenie wprowadzone zmiany przyczynią się do zoptymalizowania procesu postępowania upadłościowego – z korzyścią dla dłużników. Nie wnikając już w kwestie odciążenia sądów, czy też zwiększenia swobody działania syndyka, wiele czasochłonnych czynności zostało wyeliminowanych tą nowelizacją. Dalsze zmiany są wciąż konieczne. Za niekorzystne należy traktować wprowadzenie aż pięcioletniego okresu warunkowego umorzenia zobowiązań. “Turystyka upadłościowa” nie zostanie wyeliminowana i dzielnicowość dotycząca postępowań upadłościowych raczej utrzyma się na obecnym poziomie.

Wprowadzone zostały nowe kryteria mające wpływ na oddłużenie upadłego, co może ułatwić dłużnikowi nowy start w życiu. Sprawne poruszanie się po nich wymaga jednak wiedzy i doświadczenia, co powinno przełożyć się na jak najmniej dotkliwą dla dłużnika opcję oddłużenia.